سماق یا سماک میوه خوشه‌ای قرمز و قهوه‌ای رنگ است که به شکل درختچه‌های کوچک رشد می‌کند و به صورت خشک و کوبیده شده به عنوان ادویه استفاده و مصرف می‌شود. مزه منحصر به فرد ترش مانند سماق، آن را به ادویه‌ای خاص برای غذا‌ها تبدیل کرده است. خواص فوق‌العاده سماق نه تنها آن را از لحاظ طعم و مزه بلکه از لحاظ دارویی به ادویه ای محبوب بدل کرده است.
تاریخچه سماق
سماق عضو خانواده Anacardiaceae است و به حدود ۳۵ گونه گیاه وابسته است. رشد سماق در مناطق نیمه گرمسیری و معتدل مثل آسیای شرقی، آفریقا و آمریکای شمالی و در ایران در شهرستان سردشت می‌باشد. نام‌های معروف این گیاه عبارتند از سماق آشپزی، سماق برگ نارون، سماق سیسیلی، سماق ادویه‌ای، توت سماق، سوناک دباغی، سماق، گیاه مرکب است.
نام گیاه سماق، از زبان آرامی آمده که معنی قرمز می‌دهد. این گیاه دارای کیفیت غذایی و دارویی است. سماق معمولا به عنوان گیاه دارویی درایران، مدیترانه، خاورمیانه و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ارزش غذایی سماق
تحقیقات نشان داده است سماق به دلیل داشتن کالری کم، اما غنی بودن از ویتامین C باعث ایجاد یک آنتی اکسیدان مهم برای کمک به مبارزه با بیماری‌ها و بهبود سلامتی می‌شود که از ارزش غذایی بالایی برخوردار است.
از طرفی دیگر سماق غنی از پلی فنول‌ها و فلانوئید‌ها مانند گالیک اسید، کامپرلو، کورستین ومتیل گالات است. همچنین از مقداری تانین برخوردار است که به عنوان آنتی اکسیدان نقش دارد. طیف گسترده‌ای از عناصر شیمیایی از نظر تغذیه‌ای و دارویی از بخش‌های مختلف سماق مانند تانن، فلاونوئید‌ها، آنتوسیانین‌ها، اسید‌های آلی، فلاون‌ها، پروتئین‌ها، فیبر‌ها، روغن‌های فرار، نیترات‌ها و نیتریت‌ها شناسایی شده است.
خواص سماق
در هنگام خرید ادویه یه این مورد توجه کنید که از مهم‌ترین خاصیت‌های سماق می‌توان موارد زیر را نام برد:
1) آنتی اکسیدان قوی
سماق آنتی اکسیدان‌های قوی دارد که مسئول نابود کردن سلول‌های بد و مضر بدن می‌باشند. آنتی اکسیدان‌ها، سلول‌هایی که بیماری‌های قلبی، پیری زودرس و اختلالات شکم را ایجاد می‌کنند؛ از بین می‌برند.
2) مقابله با عفونت‌های قارچی
سماق دارای خاصیت ضد قارچی موثر است. این بدین معنا است که سماق قادر به مبارزه با آسپرژیلوس فلاووس (موثرترین سلول مضر)، و به خصوص پاتوژن انسانی می‌باشد. آسپرژیلوس فلاووس از عوامل عفونت ریه و تنگی نفس می‌باشد.
3) مبارزه با میکروب
مطالعات نشان می‌دهد که گیاه سماق یک سلاح بسیار موثر علیه میکروب‌ها است و وقتی با روغن آویشن مخلوط شود؛ بر علیه تعدادی از میکروب‌ها و باکتری‌ها از جمله باکتری سالمونا عمل می‌کند. این ویژگی سماق از زمان‌های دور مورد تایید مردم بوده است و با حل کردن سماق در آب از آن به عنوان دارو بیماری‌های میکروبی استفاده می‌کرند.
4) کمک به درمان دیابت
امروزه افراد زیادی با دیابت نوع ۲ سر و پنجه نرم می‌کنند که علت‌های اصلی آن رژیم غذایی ناسالم است. سماق با کاهش کلسترول و قند خون به درمان دیابت و چاقی کمک می‌کند.
5) پیشگیری و مبارزه با سرطان
برخی مطالعات ادعا می‌کنند که گیاه سماق دارای خواص ضد سرطانی است. سماق به عنوان یک عامل شیمی درمانی امیدوار‌کننده در سرطان در نظر گرفته شده است. افرادی که در حال شیمی درمانی یا پرتو درمانی هستند؛ اغلب سلول‌های سالم خود را از دست می‌دهند. در نتیجه نیاز است از مواد غذایی استفاده شود که به حفاظت از سلول‌ها کمک کند. همچنین آنتی اکسیدان موجود در سماق به دور سلول‌های بدن مانند یک محافظ می‌پیچد و اجازه نمی‌دهد رادیکال‌های آزاد به آن‌ها آسیب برساند. در نتیجه سماق می‌تواند از ابتلا به سرطان جلوگیری کند.
پیشنهاد مطالعه : خواص دارچین
6) تولید ادرار
سماق دارای خواص ادرار آوری بوده و این گیاهی است که به حذف مواد سمی از بدن کمک می‌کند. این ماده برای دفع ادرار و التهاب مثانه نیز مفید واقع می‌شود.
7) جلوگیری از پوکی استخوان
پوکی استخوان یک بیماری شایع است که خطر ابتلا به آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. طبق تحقیقات، سماق احتمال ابتلا به پوکی استخوان را کاهش می‌دهد.
8) سلامتی زنان
عصاره سماق برای درمان بیماری‌های زنانه بسیار بی‌نظیر است. سماق به صورت موضعی در ترشحات شدید واژینال مفید است. همچنین جالب است بدانید مصرف سماق موجب می‌شود سطح استروژن در زمان پریود بالا برود. در نتیجه درد‌های قاعدگی مانند گرفتگی عضلات و سوختگی قائدگی بسیار کمترمی‌شود. علاوه بر ان سماق شیر مادر و کیفیت ان را افزایش می‌دهد.
9) بالا بردن سیستم ایمنی
شما می‌توانید سماق را برای بالا بردن سیستم ایمنی خود استفاده کنید. سماق گلبول‌های سفید خون را به طور طبیعی افزایش می‌دهد که به دلیل نقش ویتامین‌ها و مواد معدنی که در بدن نقش آنتی اکسیدان را بازی می‌کنند؛ اتفاق می‌افتد. افزایش گلبول‌های سفید، مقاومت بدن در برابر ویروس‌های مختلف را در بر دارد.
10) تسکین درد ماهیچه‌ای
سماق درد‌های عضلانی را آرام می‌کند. در واقع، یک مطالعه نشان داد که عصاره این گیاه می‌تواند به کاهش درد عضلانی در حین فعالیت هوازی سن بزرگسالی موثر واقع شود. همچنین می‌تواند به کاهش خطر التهاب کمک کند و در نتیجه باعث تسکین درد شود.
11) تضمین سلامت قلب
این چاشنی ترش مزه که حاوی اسید‌های چرب امگا ۳ و اسید دوکوزاهگزانوئیک می‌باشد؛ عملکرد قلب را بهبود می‌بخشد. مطالعات دیگر با بررسی اثرات سماق بر سلول‌های مغزی، تغییرات قابل توجهی در رشد مغز را مشاهده کرده‌اند. اضافه کردن سماق خام به غذا باعث بالا رفتن غلظت دو ترکیب شده و قلب عملکرد بهتر و قدرتمند‌تری از خود نشان می‌دهد. دلیل پایه ثابت بودن سماق کنار کباب و یا گوشت قرمز، از این خاصیت سرچشمه می‌گیرد.
12) کمک به هضم غذا
اگر اختلال در هضم غذا برای شما مشکلاتی در بر دارد؛ از سماق کمک بگیرید. سماق ترکیباتی دارد که موجب تحریک آنزیم‌های ترشح‌کننده اسید معده می‌شود. بنابر این معده به راحتی می‌تواند مواد غذایی سنگین و چرب را در خود هضم کند و از رفلاکس آن جلوگیری کند.
13) درمان یبوست
یبوست از سخت‌ترین بیماری‌های گوارشی است که سیستم بدن را هم تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. یکی از راهکار‌های خانگی برای درمان یبوست، سماق است. فیبر موجود در سماق باعث دفع آسان و شل‌تر مدفوع می‌شود.
14) درمان حرکات نامنظم روده
از دیگر خواص سماق می‌توان درمان حرکات نامنظم روده را نام برد. سماق دارای خاصیت باکتریایی است. در نتیجه زمانی که وارد روده می‌شود؛ باکتری‌های مضر را از بین می‌برد و باعث افزایش باکتری‌های مفید روده می‌شود. با افزایش باکتری‌های مفید، عضلات روده قوی‌تر شده و حرکات رودوی منظم‌تر می‌شود.
15) کاهش کلسترول بالا خون
کلسترول بالا خون از مصرف بیش از اندازه‌ی غذا‌های روغنی و فست فود‌ها ناشی می‌شود. سماق به دلیل ویتامین‌ها و مواد معدنی قوی و قدرت آنتی اکسیدانی بالا، قادراست با میزان زیاد کلسترول خون مبارزه کند و سطح آن‌ها را متعادل سازد.
پیشنهاد مطالعه : خواص زردچوبه
16) کاهش التهابات بدنی
مطالعات بر روی خواص سماق نشان داده است، دم کرده این چاشنی می‌تواند موجب کاهش التهابات بدنی شود. سماق به دلیل آنتی اکسیدان‌های قوی و مواد معدنی حیاتی، درمانی طبیعی برای التهابات را فراهم می‌کند.
17) کمک به کاهش وزن
از خواص سماق می‌توانید برای کاهش وزن خود کمک بگیرید. سماق آنزیم‌های لیپاز روده را فعال می‌کند و این عملکرد موجب کاهش جذب چربی از طریق روده می‌شود؛ یعنی چربی بدن را دفع می‌کند.
18) کبد چرب
مصرف غذا‌های ناسالم و نوشیدنی‌های گازدار، خطر ابتلا به کبد چرب را در این سال‌ها افزایش داده است. برای درمان کبد چرب، می‌شود از خواص سماق کمک گرفت. چرا که سماق دارای ویتامین‌هایی است که در بدن نقش آنتی اکسیدان‌های قوی را بازی می‌کنند. آنتی اکسیدان‌ها علاوه بر بالا بردن سیستم دفاعی بدن، کبد را از چربی پاک می‌کنند.
19) رفع تب
سماق همچنین می‌تواند تب را کاهش دهد. مخلوط یک داروی گیاهی قوی یا عسل با سماق، تشکیل دارویی مفید برای رفع تب می‌دهد.
20) دندان
مسواک زدن دندان‌ها با سماق باعث سفیدی دندان‌ها می‌شود. همچنین مالیدن سماق به دندان‌ها برای تقویت و استحکام لثه‌ها و درمان دندان درد مفید است.
21) درمان بواسیر
سماق، آب و یا دمنوش آن در درمان بواسیر و هموروئید و همچنین درمان خونریزی این بیماری مفید هستند.
22) جوان‌سازی پوست صورت
سماق دارای مقادیر زیادی از ویتامین C است که باعث می‌شود چین و چروک پوست کم شده و به جوان‌سازی پوست صورت کمک می‌کند. همچنین لک‌های پوستی و کهیر با استفاده صحیح سماق، قابل درمان هستند.
روش‌های مصرف سماق
- همانند دیگر گیاهان و ادویه‌های دارویی، سماق عمدتا در طب سنتی کاربرد دارد.
- میوه سماق معمولا به صورت چای با آب جوش قابل استفاده است که خاصیت ضد التهابی دارد.
- شما می‌توانید سماق را به عنوان ادویه روی مرغ، ماهی و گوشت استفاده کنید یا با ماست، سیب زمینی شیرین فصلی یا چیپس سرو کنید.
- در بعضی مواقع از میوه‌های سماق برای تهیه نوشیدنی لیموناد صورتی با قرار دادن در آب قبل از صاف کردن که باعث تحریک دهان یا گلو می‌شوند، استفاده می‌شود.
- عمده مصرف سماق در قالب ادویه و به شکل پودری می‌باشد.
- غیر از مصارف خوراکی، برگ و پوست اکثر گونه‌های سماق که از مقدار زیادی تانن تشکیل شده است در ساخت چرم توسط بسیاری از فرهنگ‌ها در سراسر جهان استفاده می‌شود.
سخن پایانی
سماق یکی از چاشنی‌های ترش مزه و لذیذ است که شما می‌توانید حتی آن را به ماست یا برنج خود اضافه کنید و از خواص آن بهره‌مند شوید. سردشت سالانه ۸۰۰ تن سماق به صورت ارگانیک پرورش می‌دهد. این ادویه دلپذیرعلاوه بر افزودن طعم و رنگ به غذا، با مجموعه فواید و خواص زیادی نیز همراه است. سماق دارای طبع سرد و خشک است و مقادیر بالا پروتئین، اسید‌های چرب امگا ۳، فیبر، آنتی اکسیدان، ویتامین C و پلی فنول‌هایی از جمله تانن را در خود دارد.
