یکی از نوشیدنی‌های رایج و پرطرفدار در میان مردم دنیا، چای است. بعد از آب، چای دومین نوشیدنی پرمصرف در جهان است. این نوشیدنی با دم کردن برگ‌ها، جوانه‌ها یا شاخه‌های فراوری شده گیاه »کاملیا سینِنسیس« در آب داغ درست می‌شود و از نظر طعم، کمی تلخ می باشد. چای حاوی کافئین، تئوفیلین، تیانین و آنتی اکسیدان ها است. درخت چای، درختی کوچک با ارتفاع حدود 6 متر است.
تلفظ واژه چای را برگرفته از خاستگاه آن، یعنی کشور چین می‌دانند. مردم چین آن را به دو شکل تلفظ می‌کردند. در گویش چینی جنوبی، »چای« و در گویش چینی شمالی به شکل »تی« تلفظ می‌شده است. در اروپا از واژه »تی« و در آسیا و شمال آفریقا از واژه »چای« استفاده می‌شود.
خاستگاه اصلی بوته چای، کشور چین است. قدمت کشت آن به 5000 سال پیش باز‌می‌گردد. با گذشت زمان، با شناخت خواص دارویی چای، این گیاه در جهان گسترش یافت.
داستان پیدایش
داستان‌های مختلفی درباره نحوه پیدایش چای وجود دارد. یکی از مشهورترین داستان‌هایی که در‌این‌باره وجود دارد مربوط به 2732 سال قبل از میلاد است. طبق این داستان، بر اثر وزش باد شدید، برگهای یک درخچه وحشی درون ظرف آب جوش امپراطور وقت چین، »شِن‌نونگ « ریخت. وی پس از نوشیدن از طعم مطلوب آن شگفت‌زده شد و چون در گیاه‌شناسی تبحر داشت، به خواص آن پی برد. پس از این کشف بود که، کشت چای در مزارع چین گسترش یافت و به تدریج در سراسر جهان رواج یافت.
تاریخچه چای در ایران و اروپا
مصرف چای در ایران، به اواخر قرن 15 و اوایل قرن 16 برمیگردد. اما کشت این محصول به حدود یک قرن پیش برمیگردد. تا پیش از آن مصرف قهوه در ایران مرسوم بود. در سال 1285 محمدمیرزای‌چایکار، ژنرال کنسول ایران در هند با بیان اینکه ارز زیادی که برای این محصول مصرف می‌شود، فنون کشت آن را به ایران آورد.
اروپایی‌ها از لحاظ زمان روی آوردن به مصرف چای نسبت به بقیه جهان عقب‌تر هستند. هلندی‌ها برای اولین بار در اوایل قرن 17 میلادی چای را از چین وارد کردند و از آنجا در سراسر اروپا گسترش یافت. چای در ابتدا ورود به بازار اروپا قیمت بالایی داشت و فقط طبقه اشراف از آن استفاده می‌کردند. با مرور زمان قیمت آن کاهش یافت و به آرامی گسترش یافت. جالب است بدانید اروپاییان در ابتدا از چای بعنوان یک نوشیدنی دارویی استفاده می‌کردند.
کشورهای تولیدکننده چای
شاید دانستن بزرگترین کشورهای تولیدکننده چای، برای طرفداران این نوشیدنی جالب توجه باشد. چین، هند، کنیا، سریلانکا، ترکیه، اندولزی، ویتنام، ژاپن، ایران و آرژانتین ده کشور بزرگ تولیدکننده چای در جهان هستند.
انواع چای
چهار نوع چای وجود دارد؛ چای‌سیاه، چای‌سبز، چای‌سفید و چای‌اولانگ
1) چای سیاه
پراستفاده‌ترین و محبوب‌ترین نوع چای در جهان، چای‌سیاه است. در شرق به این چای، چای‌قرمز نیز می‌گویند. این چای، همان چای‌سبز است که برگهای آن را بیشتر خشک می‌کنند که باعث تغییر در رنگ و طعم آن می‌شود. فرآیند تولید چای‌سیاه در دنیا به دو روش ارتدکس یا رسمی و روش C.T.C یا غیر‌رسمی صورت می‌گیرد.
- فواید
چای سیاه فواید زیادی دارد. از جمله این فواید می‌توان به تقویت سیستم ایمنی بدن، افزایش تمرکز، کاهش فشار‌خون، کاهش کلسترول، کاهش استرس، کاهش وزن، کاهش خطر ابتدا به سنگ کلیه، پیشگیری از سرطان، سلامت قلب و سلامت دهان و دندان اشاره کرد. همچنین چای‌سیاه به‌دلیل وجود کافئین، گردش خون در مغز را افزایش داده و با تحریک سیستم تنفسی و بهبود عملکرد قلب و کلیه‌ها شده باعث افزایش انرژی و نشاط و شادابی در بدن می‌شود.
- مضرات
هرچند چای‌سیاه فواید فراوانی دارد، مصرف بیش از حد آن برای بدن مضر است. بعضی از مضرات چای‌سیاه عبارتند‌از کاهش جذب آهن، افزایش استرس و اضطراب به دلیل وجود کافئین، اختلال در خواب، حالت تهوع، ریفلاکس اسید معده، یبوست، سردرد و سرگیجه، خطر سقط جنین در دوران بارداری، مشکلات عصبی، مشکلات پوست و مو، مشکلات دندان.
2) چای سبز
چای‌سبز، گونه‌ای از چای است که از برگ‌ها و جوانه‌های تازه گیاه چای بدست می آید و روند خشک کردن آن بوسیله حرارت یا بخار خشک صورت می‌پذیرد. در بین انواع چای، چای‌سبز دارای قدمت بیشتری است. در چین، به چای‌سبز بعنوان یک دارو نگاه می‌کنند. چای‌سبز کافئین کمتری نسبت به چای‌سیاه دارد و برای کسانی که مصرف کافئین برای آنها توصیه نمی‌شود، مفید است.
- فواید
چای سبز خواص و فواید بسیار فوق‌العاده‌ای در درمان بیماری‌ها دارد، از جمله: جلوگیری از سرطان، کاهش وزن و لاغری، کاهش کلسترول، کاهش فشار خون، کاهش قند خون، کاهش خطر بیماری‌های قلبی، سلامت دهان و دندان، تقویت استخوان‌ها و مفاصل، پیشگیری از آلزایمر، درمان بیماری‌های کبدی، درمان روماتیسم مفصلی، تقویت سیستم ایمنی بدن و …
- مضرات
زیاده‌روی در مصرف چای‌سبز، عوارض جانبی در پی دارد که به آنها اشاره می‌کنیم. کمبود آهن و کم‌خونی، اختلالات اضطرابی، اختلالات خونریزی، دیابت، اختلالات گوارشی، تشنج، افزایش خطر سقط جنین در دوران بارداری، اختلالات قلبی، ایجاد آلرژی، پوکی استخوان، لرزش و انقباضات عضلانی، بیماری کبد
3) چای سفید
این نوع چای، از گلبرگ‌های تازه گیاه چای تولید می‌شود و علت نام‌گذاری آن به دلیل استفاده از پرزهای سفید نقره‌ای جوانه‌های نشکفته گیاه چای است. چای‌سفید در زیر نور طبیعی خورشید خشک می‌شود و به هیچ عنوان اکسیده نمی‌شود. چای‌سفید، کمترین میزان کافئین در بین انواع چای را دارد. به دلیل این که کمترین فرآوری روی این چای انجام می‌شود، دارای طعمی شیرین و دلپذیر است.
- فواید
این نوع چای نیز همانند انواع دیگر آن دارای خواص و ویژگی های درمانی بسیاری است. از جمله خواص چای‌سفید می‌توان به کاهش وزن، درمان دیابت، کاهش التهاب در بدن، سلامت کلیه‌ها، درمان سنگ‌کلیه، جلوگیری از بیماری‌های کبدی، جلوگیری از بروز هپاتیت ب، سلامت قلب، کاهش پوسیدگی دندان، بهبود عملکرد تروئید، تقویت حافظه و جلوگیری از آلزایمر، کاهش فشار خون و … اشاره کرد.
- مضرات
با اینکه چای‌سفید، به دلیل کافئین پایین و خواص زیاد درمانی، مشکلاتی را برای مصرف‌کنندگان ایجاد کند. از جمله این مشکلات می‌توان کاهش جذب آهن، مشکلات گوارشی، مشکلات عصبی مانند بی‌خوابی، نقص مادرزادی و سقط جنین در دوران بارداری و طبع سرد را نام برد.
4) چای‌اولانگ
همانطور که اشاره شد، چای‌سبز به میزان کم و چای‌سیاه به میزان زیاد اکسید می‌شوند. از لحاظ طبقه‌بندی، چای‌اولانگ بین چای سبز و چای سیاه قرار می‌گیرد و یک چای نیمه اکسید است. رنگ برگهای خشک چای اولانگ بین سبز تا قهوه‌ای است.
- فواید
خواص این چای، ترکیبی از چای‌سبز و چای‌سیاه است. پیشگیری از پوکی استخوان، پیشگیری از دیابت، سلامت قلب، کاهش فشار خون، حفظ عملکرد قلب و جلوگیری از آلزایمر، جلوگیری از سرطان، استحکام دندان، کنترل اضطراب و … از جمله خواص درمانی این چای به‌شمار می‌آید.
- مضرات
مصرف بیش‌از‌حد این نوع چای، می‌تواند عوارض و خطراتی داشته باشد. برای نمونه می‌توان کم‌خونی و فقر‌آهن، اختلالات اضطراب، اختلالات خونریزی، مشکلات قلبی، مشکلات دیابتی، اسهال، فشار خون بالا، ضعف استخوان‌ها و … را نام برد.
سخن پایانی
چای یکی از نوشیدنی‌های محبوب در ایران است که فواید فراوانی دارد. اگر به‌دنبال یک نوشیدنی کم کالری و کافئین دار هستید، چای گزینه‌ای مناسب است. البته این نکته را به خاطر داشته باشید که مصرف بیش از اندازه هر چیزی، مضراتی دارد و چای نیز از این قاعده مستثنی نیست و مصرف بیش از 4 الی 5 لیوان چای در روز می‌تواند خطراتی را برای سلامتی شما ایجاد کند. از وقتی که برای مطالعه این مطلب صرف کرده‌اید سپاسگذاریم و امیدواریم از خواندن این مطلب نهایت لذت را برده باشید.
