ظروف یکبار مصرف گیاهی چیست؟ + مزایا و معایب

مقدمه

سال‌هاست که انواع ظروف یکبار مصرف در جهان استفاده می‌شوند. استفاده از این ظروف تقریبا به نوعی عادت شده. به طوری که بدون آن‌ها عملا برخی کارها امکان پذیر نیست و یا به سختی صورت می‌گیرد. استفاده از ظروف یکبار مصرف بسیاری از کارهای ما را راحت‌تر کرده. ما همواره از ظروف یکبار مصرف برای خرید، نگهداری و جابجایی انواع مواد غذایی استفاده می‌کنیم و پس از مصرف به راحتی آن‌ها را به سطح زباله منتقل می‌نماییم.

از آغاز دهه پنجاه میلادی تا کنون، انسان‌ها در حدود 9 میلیارد تن پلاستیک تولید کرده‌اند که تنها 9 درصد آن‌ها قابل بازیافت بوده‌اند و حجم بالایی از این پلاستیک‌ها روانه‌ی اقیانوس‌ها شده و آلودگی‌های پلاستیکی را ایجاد کرده‌اند. تجزیه‌ی این حجم از پلاستیک ممکن است به 300 تا 500 سال زمان نیاز داشته باشد و در صورت تجزیه نیز سموم خطرناکی را وارد محیط طبیعی ما و دیگر جانداران وارد می‌کنند.

پلاستیک‌ها از مورد پلیمری ساخته می‌شوند و در فرآیند تولید و پس از مصرف آن‌ها نیز آلودگی‌های کربنی وارد محیط زیست می‌گردد. بخشی از پلاستیک تولید شده در جهان برای تولید ظروف یکبار مصرف به کار می‌رود. ظروف غذا، نوشیدنی، بطری آب و امثال آن‌ها به نیاز طبیعی زندگی ما تبدیل شده‌است و بدون آن‌ها بسیاری از فعالیت‌ها مانند فروش مواد غذای و نوشیدنی‌ها امکان پذیر نیست. ما به طور گسترده از این ظروف برای برگزاری میهمانی‌ها، خرید مواد غذایی، مصرف خوراک و نوشیدنی خارج از محیط امن و تمیز منزل یا محیط کار، حمل و مصرف مواد غذایی در پیاده روی و پیکنیک و انتقال مواد غذایی به نقاط گوناگون استفاده می‌کنیم. بسیاری از صنایع غذایی و خوراک پزی‌ها به این ظروف نیاز ویژه‌ای دارند.

علاوه بر آسیب‌هایی که مصرف ظروف یکبار مصرف پلاستیکی به طبیعت وارد می‌کند، به دلیل ساختار ویژه‌ی این ظروف، استفاده از آن‌ها برای مصرف و یا نگهداری مواد غذایی نیز می‌تواند سلامت ما را نیز به خطر بیاندازد. بسیاری از این ظروف در مجاورت گرما تجریه شده و مواد خطرناکی را از خود تولید می‌کنند که از طریق خوراکی یا نوشیدنی داخل این ظروف وارد بدن ما می‌شود. ویژگی‌های موادی که داخل این ظروف نگهداری می‌کنیم می‌تواند ساختار آن‌ها را تغییر دهد و به ما آسیب برساند.

از آنجا که زندگی بدون این محصولات یکبار مصرف ممکن نیست و استفاده از آن‌ها محیط زیست و سلامتمان را تهدید می‌کند، متخصین و تولید کنندگان همواره در تلاشند تا موادی را جایگزین پلاستیک برای تولید این ظروف به جهان ارائه کنند. نتیجه‌ی چنین تلاش‌هایی تولید ظروف یکبار مصرف کاغذی، آلومینیومی و گیاهی بوده است. امروزه بایو پلاستیک یا پلاستیک‌های زیست تخمیر پذیر گوناگونی برای ساخت ظروف یکبار مصرف مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما لازم است تا با ساختار و مزایا و معایب ظروف یکبار مصرف گیاهی آشنا شویم.

ظروف یکبار مصرف گیاهی چیست؟

منظور از ظروف یکبار مصرف گیاهی، موادی است که در تولید این ظروف مورد استفاده قرار می‌گیرد. مواد پلاستیکی ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که با آگاهی از این ویژگی‌ها می‌توان از آن‌ها برای تولید انواع وسایل از جمله ظروف یکبار مصرف استفاده نمود. این مواد حالت کشسانی دارند. در کارخانه‌ها گرانول این مواد در دستگاه تزریق وارد قالب شده و به شکل مورد نظر تبدیل می‌شود. برخی از این پلاستیک‌ها ارتجاعی و برخی دیگر شکننده‌اند و می‌توان انواع رنگ‌ها را به آن‌ها اضافه نمود. پلیمرهای با منشا گیاهی نیز چنین ویژگی‌هایی دارند. این پلیمرها ابتدا ترد و شکنند‌ه‌اند اما در کارخانه موادی مانند انواع موم و گلوتن به آن‌ها اضافه می‌شود تا خاصیت ارتجاعی همچون پلاستیک به خود بگیرند. سپس می‌توان این پلیمرها را به شکل‌های گوناگون درآورده و استفاده نمود. منشا این پلیمرها تماما مواد طبیعی مانند ذرت، گندم و نیشکر است به همین دلیل به پلیمر گیاهی شناخته می‌شوند.

این مواد عموما بر دو نوع هستند:

 پلی اکتیک اسید (PLA) از قندها ساخته می‌شوند. از نشاسته ذرت، کاساوا یا نیشکر از جمله متداول‌ترین مواد اولیه برای تولید این پلیمرها به شمار می‌آیند. این مواد، زیست تخریب پذیرند بدین معنی که با روش‌های صحیح می‌توان آن‌ها را تجزیه و به کمپوست تبدیل کرد، مصرف آن‌ها برای نگهداری مواد غذایی منجر به آسیب به سلامتی ما نمی‌شود چون مواد طبیعی به کار رفته در ساخت؛ در مجاورت چربی، سرما و حرارت غذا تغییر نمی‌کند و در نتیجه واکنش با غذا، مواد سمی تولید نمی‌کند و در تولید آن‌ها از مواد کربنی و پتروشیمی استفاده نمی‌شود.

برای تولید پلاستیک از ذرت، دانه‌های ذرت را فرآوری می‌کنند. به این معنا که ذرت را در مجاورت دی اکسید گوگرد و آب داغ قرار می‌دهند و ذرت را به فیبر و پروتئین تجزیه می‌کنند. پس از تصفیه، سایر مواد موجود در ذرت از نشاسته تفکیک می‌شود. این نشاسته را با انواع اسید ترکیب می‌کنند تا زنجیرهای پلیمری تشکیل شوند. این فیبرها می‌توانند ویژگی‌های ظاهری و فیزیکی مشابه انواع پلاستیک را داشته باشند.

نوع دیگر این فیبرها،  پلی هیدروکسی آلکانوات (PHA) هستند. این نوع فیبر از فعالیت‌های میکروارگانیسم‌ها که قادرند مواد آلی را به پلاستیک تبدیل کنند ساخته می‌شود. به این میکروب‌ها در غیاب نیتروژن، اکسیژن و فسفر، مقدار زیادی کربن داده می‌شود و آن‌ها کربن را بصورت PHA ذخیره می‌کنند. علت این کار این است که این میکروب‌ها در انتظار دسترسی به سایر مواد مغذی مورد نیازشان هستند. ساختار این PHA های ساخته شده توسط میکروب‌ها بسیار شبیه به پلاستیک است با این تفاوت که در طبیعت تخریب می‌شود و آسیبی نمی‌زند.

فواید استفاده از ظروف یکبار مصرف گیاهی چیست؟

واضح است که ظروف یکبار مصرف گیاهی به طور آشکار و چشمگیری گازهای گلخانه‌ای کمتری نسبت به پلاستیک‌ها تولید می‌کنند. این ظروف در هنگام تجزیه، به میزان کربن موجود در ساختارشان، کربن دی اکسید در محیط آزاد می‌کنند که در حدود 25 درصد موفق به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای نسبت به ظروف پلاستیکی شده‌اند.

از آنجایی که ظروف عموما از مواد خوراکی تهیه شده‌اند، می‌توان گفت یکی از فواید استفاده از ظروف یکبار مصرف گیاهی این است که این مواد با بدن ما سازگارند و تولید سموم نمی‌کنند. بیشتر پلاستیک‌ها در مجاورت گرما می‌توانند خطرناک ظاهر شوند اما فیبرهای گیاهی چنین حالتی ندارند.

در مقایسه با سایر موادی که برای تولید ظروف یکبار مصرف استفاده می‌شود مانند کاغذ و مقوا، ظروف یکبار مصرف گیاهی از مقاومت بیشتری برخوردارند و در برابر فشار، سرما و حرارت آسیب نمی‌بینند.

معایب ظروف یکبار مصرف گیاهی چیست؟

ظروف یکبار مصرف گیاهی نیز علاوه بر مزایایی که برای ما فراهم می‌کنند می‌توانند معایبی نیز داشته باشند. اما لازم است تا مزایا و معایب ظروف یکبار مصرف گیاهی را بررسی نموده و با توجه به نیازمان انتخاب صحیحی انجام دهیم تا آسیب کمتری به خود و محیط زیستمان وارد کنیم. با اینکه این مواد به نوعی زیست تخمیر پذیر تلقی می‌شوند و انتظار می‌رود در محیط به سرعت تجزیه شده و به چرخه بازگردد اما مطالعات نشان داده که الزاما این اتفاق نمی‌افتد. از آنجا که به دلیل فعالیت‌های کشاورزی همواره با مصرف کودها و سموم گوناگونی همراه است و این مواد شیمیایی در محیط زیست آزاد می‌شوند، حضور پلاستیک‌های گیاهی در مجاورت چنین موادی می‌تواند آلاینده‌های بیشتری را تولید کند. همچنین این مواد می‌توانند به لایه‌ی اوزون آسیب برسانند.

درست است که ظروف یکبار مصرف گیاهی را به عنوان مواد زیست تخریب پذیر می‌شناسیم اما تجزیه پذیر بودن آن‌ها به این معنی نیست که ما نیز با نگهداری این ظروف در خانه و یا دفن آن‌ها در باغچه‌ی منزلمان می‌توانیم آن‌ها را به کمپوست تبدیل کنیم. این تجزیه نیاز به امکانات ویژه‌ای دارد که ممکن است همه جا در دسترس نباشد. در چنین شرایطی معمولا متولیان دفع زباله‌ها این ظروف را همراه با دیگر زباله‌ها دفن می‌کنند. تخمیر این مواد در خاک و بدون حضور اکسیژن می‌تواند گاز متان تولید کند که حضور آن در محیط از کربن دی اکسید خطرناک‌تر خواهد بود. به علاوه این ظروف در هنگام دفع باید به درستی تفکیک شوند تا با ظروف و پلاستیک‌های بازیافتی اشتباه گرفته و مخلوط نشوند چون حضور آن‌ها در میان ظروف قابل بازیافت می‌تواند فرآیند بازیافت را مختل کند.

از آنجا که ظروف یکبار مصرف گیاهی از گیاه‌های خوراکی ساخته می‌شود برای تولید آن‌ها کشت محصولات مورد نیاز در وسعت زیادی مورد نیاز است. با توجه به اینکه در جهان با بحران غذا روبرو هستیم، استفاده از امکانات کشاورزی برای تولید ظروف یکبار مصرف؛ مقرون به صرفه نخواهد بود. منابع آبی و زمین مناسب برای کشاورزی در همه‌ی نقاط جهان به اندازه‌ی کافی فراهم نیست و در برخی کشورها با کمبود غذا مواجهیم. اگر ضرورت اولویت بندی وجود داشته باشد، قطعا اولویت با مصرف این محصولات برای تامین غذای مورد نیاز مردم جامعه است. در نتیجه ممکن است مواد اولیه کافی برای تولید این ظروف وجود نداشته باشد.

به دلیل فرآیند پیچیده‌ی تولید این ظروف گیاهی، قیمت آن‌ها از سایر ظروف یکبار مصرف بیشتر است و خرید آن برای بسیاری از افراد و مصرف کنندگان به صرفه نخواهد بود. چرا که قیمت بالای این ظروف، هزینه‌های تولید کنندگان مواد غذایی را بالا برده و می‌تواند بر قیمت تمام شده‌ی محصول آن‌ها اثر بگذارد. البته با توجه به اینکه حفظ سلامت غذای ارائه شده به مشتری از هرچیزی مهم‌تر است، درجایی که ضرورت وجود دارد، فواید استفاده از ظروف یکبار مصرف گیاهی باعث می‌شود که به کارگیری این ظروف نسبت به انواع پلاستیکی دارای اولویت بیشتری باشد.

تنوع رنگی نیز در این ظروف بسیار کم است. عموما ظروف یکبار مصرف گیاهی در رنگ‌های طبیعی و ساده سفید یا کرم رنگ ساخته و در بازار عرضه می‌شود. البته این اتفاق به دلیل عدم ورود رنگ‌های شیمیایی به مواد غذایی داخل آن نوعی مزیت به حساب می‌آید اما برای افرادی که قصد استفاده از این ظروف در میهمانی‌ها یا برای فروش مواد غذایی دارند، این مسئله ممکن است قدری آزار دهنده باشد. چون هماهنگی رنگ‌ها در میهمانی و ایجاد جاذبه برای مشتریان در اغذیه فروشی‌ها اهمیت دارد.

البته تولید ظروف یکبار مصرف گیاهی به این مواد محدود نمی‌شود. امروزه سازندگان به دنبال روش‌های مقرون به صرفه‌تر و سلامت‌تر برای تولید این ظروف هستند. تولید ظروف یکبار مصرف با منشا گیاهی می‌تواند شامل ساخت ظروف از چوب بامبو، کاغذ، برگ درخت نخل و سبوس گندم نیز باشد. امروزه ترکیباتی از این مواد برای تولید ظروف یکبار مصرف مورد استفاده قرار می‌گیرد. مزیت چنین موادی نسبت به پلیمرهای گیاهی این است که چنین ظروفی از ضایعات کشاورزی تولید می‌شود و امنیت غذای جهان را به خطر نمی‌اندازند. به علاوه قیمت تمام شده‌ی این محصولات می‌تواند کمتر باشد و حداکثر در حدود 4 ماه به طبیعت بازگردند. به خصوص در مورد ظروف تهیه شده از سبوس گندم، ماده‌ی حاصل از تجزیه‌ی این نوع ظروف می‌تواند به عنوان کود گیاهی برای تغذیه باغات و مزارع مورد استفاده قرار گیرد. با این حال بهره‌مندی از چنین مزیتی تا حدودی مشروط به سیستم تفکیک، جمع آوری و دفع زباله‌ی صحیح و برنامه ریزی شده است.

جمع بندی

از آنجا که آینده‌ی ما و فرزندانمان در گرو تصمیمات امروز ماست، وظیفه داریم در قبال محیطی که در آن زندگی می‌کنیم مسئولانه برخورد کنیم تا آسیبی به آن وارد نکنیم. یکی از بلایایی که در جهان امروز برای محیط زیست اتفاق افتاده است، ورود حجم زیادی از مواد پلاستیکی به درون اقیانوس‌ها و انباشه شدن آن‌ها بر روی زمین است چون سرعت تجزیه‌ی این مواد بسیار پایین است و عملا عمل تجزیه و بازگشت پذیری در آن‌ها اتفاق نمی‌افتد بهتر است به سراغ جایگزین بهتری رفته و از فواید استفاده از ظروف یکبار مصرف گیاهی بهره برد.

استفاده از این ظروف می‌تواند از افزایش آلودگی پلاستیکی اقیانوس‌ها جلوگیری کرده و درصورت جمع آوری و دفع صحیح آن‌ها، از انباشت زباله‌ها بر روی زمین پیشگیری کند. به علاوه فرآیند تولید و بازگردانی این ظروف به طبیعت نیز میزان کربن و گاز گلخانه‌ای کمتری را روانه‌ی محیط می‌کند.

خرید ظروف یکبار مصرف گیاهی

فروشگاه اینترنتی آوان مال؛ ارائه دهنده‌ی انواع ظروف یکبار مصرف، ظروف با پایه‌ی مواد گیاهی را در انواع گوناگون در فروشگاه خود به فروش می‌رساند. با مراجعه به این فروشگاه می‌توانید از میان محصولات متنوع ارائه شده در این فروشگاه ظروف مورد نظر خود را انتخاب نموده و آن‌ها را بصورت عمده خریداری کنید. از آنجا که محصولات ارائه شده در فروشگاه آوان مال از تولید کنندگان معتبر خریداری می‌شوند می‌توانید از کیفیت و سلامت محصولات خریداری شده خود اطمینان حاصل کنید.